Zagrożenie wybuchem pyłu występuje wtedy, gdy składnik palny atmosfery wybuchowej osiągnie stężenie wyższe niż wartość jego dolnej granicy wybuchowości DGW. Ponadto warunkiem koniecznym do wystąpienia wybuchu jest obecność efektywnego, dla danej substancji, źródła zapłonu. Miejsce, w którym nie oczekuje się występowania atmosfery wybuchowej, w takich ilościach by wymagało to specjalnych środków ostrożności, traktowane jest jako nie stwarzające zagrożenia.

Identyfikując pyłowe atmosfery wybuchowe oddzielnie rozpatruje się wnętrza urządzeń i aparatów procesowych, a oddzielnie przestrzenie zewnętrzne (pomieszczenia lub przestrzenie otwarte, w których zlokalizowana jest instalacja). Szczelne aparaty i urządzenia linii technologicznej, jako takie nie stanowią źródeł emisji pyłu do atmosfery, ale w trakcie procesu produkcyjnego mogą w nich samych powstawać obłoki pyłu zdolne do wybuchu lub odkłady pyłu zdolne do samozapłonu.

Biorąc pod uwagę formy występowania pyłów w przestrzeniach zewnętrznych, w praktyce, w warunkach przemysłowych, rozróżnia się:

• pyły osiadłe – drobne cząstki ciała stałego, które zgromadziły się na powierzchniach: podłóg, konstrukcji hal, maszyn i urządzeń, tworząc warstwę pokrywającą tę powierzchnię (stan statyczny), oraz
• obłoki pyłu unoszone w powietrzu (układy dynamiczne).

W pierwszym przypadku występuje głównie zagrożenie pożarowe, w drugim zaś wybuchowe. Często jest tak, że zapoczątkowany pożar może stać się przyczyną wybuchu i odwrotnie – lokalny wybuch może przyczynić się do powstania pożaru.

Warstwy i nagromadzenia pyłu tworzą się głównie w otoczeniu tych elementów instalacji, wewnątrz których mamy do czynienia z przepływem/transportem medium (pył + powietrze) pod pewnym ciśnieniem. Im wyższe jest to ciśnienie, tym większa będzie, w przypadku nieszczelności, emisja do otoczenia. W przypadku instalacji pracujących na podciśnieniu prawdopodobieństwo emisji pyłu do otoczenia jest znacząco mniejsze.

Poza nieszczelnościami instalacji, do miejsc szczególnie narażonych na emisję pyłu należy zaliczyć stanowiska pracy, w obrębie których przeprowadzane są operacje z materiałami pylistymi (np. zasypywanie czy opróżnianie pojemników otwartych).

Należy także pamiętać, że zanim pył osiądzie i utworzy warstwę, wcześniej unosi się w powietrzu, tworząc chmurę pyłu. W zależności m.in. od stopnia dyspersji, ilości oraz koncentracji pyłu w powietrzu, obłok ten może stanowić atmosferę wybuchową.

W przypadku emisji gazów w pomieszczeniach zamkniętych należy uwzględnić fakt, że substancje cięższe od powietrza będą zalegać w dolnych partiach pomieszczeń, natomiast substancje lżejsze od powietrza będą gromadzić się w górnych partiach pomieszczeń. Decyduje o tym gęstość względna gazu w stosunku do powietrza.

W obrębie miejsc, gdzie potencjalnie może powstać stężenie palnych substancji, w ilościach stwarzających realne zagrożenie utworzenia atmosfery wybuchowej, zostaną wyznaczone strefy zagrożenia wybuchem.