Zjawisko wystąpienia wybuchu, w rozumieniu poważnych zagrożeń w zakładach przemysłowych, wymaga spełnienia warunków tzw. „pięciokąta wybuchowego”, przedstawionego na rysunku 1.

Rysunek 1. Pięciokąt wybuchowy

Czynniki warunkujące wybuch gazu, par cieczy i pyłów wraz z ich przykładową charakterystyką przedstawione są w tabeli 1.

Tabela 1. Czynniki warunkujące wybuch gazu, par cieczy i pyłów – przykładowa charakterystyka

O ile pożary nie przyczyniają się do wzrostu ciśnienia, a proces spalania zachodzi stosunkowo wolno, o tyle wybuch jest procesem gwałtownego spalania, połączonym ze wzrostem ciśnienia zachodzącym w bardzo krótkim czasie (milisekundy). O charakterze tego procesu decydują warunki dynamiczne, w jakich znajduje się mieszanina palna, a w szczególności turbulencja ośrodka.

Wybuchy na instalacjach przemysłowych stwarzają poważne zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi, jak również destrukcyjnie wpływają na konstrukcje budowlane, generując tym samym poważne straty materialne.

Biorąc pod uwagę dane zestawione w tabelach 2. i 3. okazuje się, że organizm ludzki jest relatywnie bardziej odporny na oddziaływanie wybuchu niż struktury urządzeń czy budynków.

Tabela 2. Wpływ nadciśnienia powstałego wskutek wybuchu na wielkość i typ zniszczeń elementów konstrukcyjnych i instalacji

Tabela 3. Wielkość nadciśnienia wybuchu – oddziaływanie na ludzi 

Nieodłącznym zjawiskiem towarzyszącym wybuchowi jest gwałtowny przyrost ciśnienia, często połączony z bardzo wysoką temperaturą. Z kolei głównymi parametrami charakteryzującymi oddziaływanie skutków wybuchu na konstrukcje budowlane bądź na człowieka będą: fala uderzeniowa, promieniowanie cieplne, a także szkodliwe produkty spalania i hałas.

Jeśli wybuch powstanie wewnątrz budynku lub aparatu procesowego, wówczas związane z tym będzie zjawisko tzw. „odłamkowania”. Odłamki uszkodzonego podczas wybuchu aparatu czy konstrukcji budowlanych rozlatywać się mogą we wszystkich kierunkach z bardzo dużą prędkością, stanowiąc poważne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi.